ขี้ ดีกว่า ทอง

9 Apr 2015

นี่เป็นญัตติโต้วาที ที่ทำให้ผมหนักใจมากสมัยเรียนมัธยม เพราะคู่แข่งที่เรากำหัวใจคนดูได้มากกว่ามาตลอด ได้ ทอง ไปครอบครอง ส่วน ทีมผมได้ ขี้ “ก็เห็นกันชัด ๆ ว่า ทองชนะใส ๆ ” แต่ผมรึจะยอม และเมื่อสิ้นสุดการโต้วาที ทีมผมก็กำหัวใจคนดูและกรรมการตัดสินได้อยู่หมัด ไม่ใช่เพราะ วาทะหรือขึ้ดีกว่าหรอก แต่ เป็นวิธีการตีความ เพราะคู่แข่งมัวแต่คิดว่าเป็น คำนาม วันนี้แหละ ผมจะเขียนเรื่อง ขี้ แต่ต่อจากนี้จะใช้คำว่า อุจจาระ นะ มาอ่านกัน

อุจจาระลอย มีได้เฉพาะใน คนสุขภาพดีไม่มีโรค เท่านั้น

หากจมบ่งบอกว่า เจ้าของเน้นกินเนื้อสัตว์และอาหารจำพวกโปรตีน อีกทั้งละเลยผักผลไม้ และอีกไม่นานก็จะแสดงอาการเจ็บป่วยบางอย่างออกมาให้ยลโฉม ไม่ว่าจะเป็นลักษณะภายนอก อาทิ ผิวหนังที่เปลี่ยนไปหรือตับ ไต สำไส้ ภายในที่มองไม่เห็น

การขับถ่ายในอุดมคติ ควรเป็นไปอย่างสะดวก สบาย และไม่ก่อให้เกิดความรู้สึกผิดปกติไม่ว่าจะพิจารณาในด้านกลิ่น สี หรือรูปร่าง ลักษณะของอุจจาระที่บ่งบอกถึงสุขภาพลำไส้และอาหารการกินที่ดีควรนิ่มแต่ทว่าจับตัวเป็นก้อน มีสีน้ำตาลอ่อน มีรูปร่างสม่ำเสมอตลอดลำ เคลื่อนออกจากลำไส้โดยง่าย อย่างไรก็ตาม ลักษณะของอุจจาระย่อมมีความแปรผันไปในแต่ละวันเช่นเดียวกับอาหารที่คุณเลือกรับประทาน และอาจไม่ได้มีลักษณะที่พึงปรารถนาทุกวัน

อุจจาระที่ผิดปกติสามารถบ่งบอกโรคได้ดังนี้

อุจจาระคล้ายดินร่วน เหลว ปวดถ่ายเร็ว

เกิดจาก การถ่ายท้องเนื่องจากยาระบาย หรืออาหารที่มีฤทธิ์เป็นยาระบายทำให้ลำไส้ใหญ่บีบตัวเร็ว อุจจาระยังไม่ทันฟอร์มตัวเป็นก้อน ทำให้อุจจาระออกมาเหลว

อุจจาระเป็นก้อนเล็กๆ แข็ง แห้ง เป็นลูกกระสุน ก้อนเล็ก เคลื่อนผ่านลำไส้ยาก

เกิดจาก อุจจาระค้างในลำไส้เป็นเวลานานมาก จนแห้งแข็ง ขาดน้ำและกินอาหารที่มีกากใยน้อย มักพบในผู้ป่วยท้องผูกเป็นเวลานาน หรือเนื่องมาจากอารมณ์ อากาศ การทำให้ร่างกายเกิดภาวะร้อนเกินไปอยู่เป็นประจำ ทำให้สูญเสียน้ำมาก
• ลดอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ ไข่ และผลิตภัณฑ์นมลงให้พอเหมาะ ดื่มน้ำมากขึ้น รับประทานผักและผลไม้ หรือเลือกรับประทานข้าวกล้องแทนข้าวขาว

อุจจาระเป็นมูกวุ้น เหมือนน้ำมูก ถ่ายทั้งวัน อาจมีเลือดออกร่วมด้วย

เกิดจาก อาการอักเสบของลำไส้ หากเกิดในผู้สูงอายุ อาจเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ หรือลำไส้ใหญ่อุดตัน หากเป็นในวัยรุ่นอาจเกิดจากลำไส้อักเสบ แต่ถ้าหายได้เองใน 1-2 วันอาจเกิดจากอาหารเป็นพิษ

รูปทรงยาวรีแบบไส้กรอก แข็งและมีผิวขรุขระ

อุจจาระค้างอยู่ในลำไส้เป็นเวลานาน
• ลดอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ ไข่ และผลิตภัณฑ์นมลงให้พอเหมาะ ดื่มน้ำมากขึ้น รับประทานผักและผลไม้ หรือเลือกรับประทานข้าวกล้องแทนข้าวขาว

รูปทรงเป็นลำคล้ายไส้กรอกแต่ผิวแห้งแตก

• คุณมาถูกทางแล้ว! แต่รอยแตกที่พื้นผิวแสดงว่าคุณอาจดื่มน้ำไม่เพียงพอ อุจจาระจึงแห้งเกินไป

รูปทรงสมบูรณ์แบบ ผิวเรียบ และอ่อนนุ่ม

• เป็นอุจจาระในอุดมคติ แสดงให้เห็นว่าคุณรู้จักเลือกรับประทานอาหารอย่างเหมาะสม

อุจจาระเป็นก้อนชัดเจน นิ่ม แต่เคลื่อนผ่านลำไส้ได้ง่ายเกินไป

อาจมีปัจจัยบางประการที่ทำให้ อาหารผ่านมายังลำไส้ใหญ่เร็วเกินควร ซึ่งอาจทำให้คุณขาดน้ำ และสารอาหารได้
• รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงให้มากกว่าเดิม อาจเสริมด้วยโยเกิร์ต เพื่อปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้

อุจจาระมีลักษณะเปื่อยยุ่ย ขอบไม่ชัดเจน เคลื่อนผ่านลำไส้ได้ง่ายมาก

• เช่นเดียวกัน อาจมีปัจจัยบางประการ เช่น การแพ้อาหาร มีแบคทีเรียในลำไส้ไม่สมดุลที่ทำให้อาหารผ่านมายังลำไส้ใหญ่เร็วไปส่งผลให้คุณขาดน้ำ และสารอาหารที่จำเป็น
• รับประทานอาหารที่มีกากใยสูงให้มากกว่าเดิมโดยเน้นธัญพืชแบบเต็มเมล็ด งดรับประทานผักดิบ ผลไม้ดิบ และน้ำผลไม้คั้นสดสักระยะ เสริมด้วยโยเกิร์ตเพื่อปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้

อุจจาระเหลว เป็นน้ำ ไม่มีก้อนปรากฏ

• ท่าทางจะไม่ดี อาจหมายถึงการติดเชื้อในลำไส้บางประการ
• รับประทานอาหารที่ปรุงสุกใหม่ ๆ เลือกรับประทานอาหารที่ย่อยง่าย เช่น ซุปข้าวกล้อง ซุปผัก ดื่มน้ำและเครื่องดื่มเกลือแร่เพื่อชดเชยแร่ธาตุที่สูญเสียไป

อุจจาระมีเลือดสดปนออกมา

เกิดจาก การมีแผลบริเวณทวารหนัก ซึ่งอาจเกิดจากอุจจาระบาด หรือการปริขาดของเนื้อเยื่อ มักพบในผู้ที่มีอาการท้องผูก แผลสามารถหายเองได้ แต่ถ้ายังคงท้องผูก หรือท้องเสียมาก อาจทำให้เป็นแผลเรื้อรัง จนต้องรักษาด้วยการผ่าตัด

อุจจาระมีเลือดสดๆ และคันก้น เจ็บทวารหนักขณะถ่าย

อันนี้ โรคริดสีดวงทวารครับท่าน ถ้าไม่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือไม่รักษาจะมีหัวริดสีดวงที่อักเสบโผล่ออกมาทางปากทวารหนัก ทำให้เจ็บปวดมาก

คราวนี้ มาว่ากันที่ สีของอุจจาระกันบ้างนะครับ

สีอุจจาระที่อาจเป็นปกติ ซึ่งเป็นที่มาของการระลึกของผมทุกเช้าว่า “เมื่อวานผมทานอะไรบ้าง”

1. สีน้ำตาลอ่อน เป็นสีอุจจาระที่บอกถึงสุขภาพที่ดี ระบบทางเดินอาหารเป็นปกติ

อุจจาระที่สีออกโทนน้ำตาลถึงน้ำตาลอ่อน ซึ่งเป็นสีที่เกิดจากน้ำดีระหว่างการย่อยอาหาร หรือสีเขียว ซึ่งเป็นสีที่เกิดจากผักสีเขียว ถือว่าปกติ แต่หากมีสีน้ำตาลเข้ม จะบ่งบอกว่า ลำไส้อาจเกิดปัญหารุนแรง เนื่องจากมีเลือดออก

2. สีแดงคล้ำหรือดำคล้ำ แม้จะดูน่ากลัว แต่อาจไม่แย่เสมอไป เพราะสีดังกล่าวมักเกิดจากอาหารหรือยา

อุจจาระสีออกโทนแดง อาจเกิดจากอาหารที่มีสีแดง เช่น มะละกอ แตงโม กระเจี๊ยบ ซอสมะเขือเทศ เยลลี่สีแดง เครื่องดื่มสีแดง ที่รับประทานเป็นจำนวนมาก
หากอุจจาระสีดำคล้ำ อาจเกิดจากการรับประทานอาหารที่มีสีดำ เช่น ตับหมู ตับวัว ตับเป็ด ตับไก่ เลือดหมู เฉาก๊วย ขนมเปียกปูนสีดำ ข้าวเหนียวดำ ลูกหม่อน ยาบำรุงเลือดที่มีธาตุเหล็ก หรือยาแก้ท้องเสียบางชนิด

3. สีเขียว อุจจาระสีโทนเขียว ดูประหลาดก็จริง แต่ถือว่าปกติ ซึ่งอาจเกิดจากการที่อาหารเคลื่อนผ่านลำไส้ใหญ่เพื่อการดูดซึมเร็วเกินไป จนเกิดเป็นสีเขียว (ทั้งนี้ไม่นับรวมอุจจาระร่วงที่อาจมีสีเขียวหรือสีอื่นๆ ซึ่งถือว่าผิดปกติ) หรือเกิดจากการรับประทานผักสีเขียว เช่น ผักโขม ผักบุ้ง หรือยาบางชนิด

สีอุจจาระที่เป็นอันตราย!!

1. อุจจาระสีดำเข้มเหมือนยางมะตอย นี่คือสัญญาณอันตรายที่ชี้ว่า มีภาวะเลือดออกภายใน ต้องไปพบแพทย์โดยด่วน เพื่อตรวจอาการเลือดออกบริเวณทางเดินอาหารด้านบน ลำไส้ กระเพาะอาหาร หรือหลอดอาหาร
หากถ่ายอุจจาระเป็นสีดำบ่อยครั้ง อาจบ่งชี้ว่า คุณเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่ และมีภาวะเลือดออกภายใน หรืออุจจาระที่มีสีดำเกินไป แข็งเกินไป หรือยาวเกินไป ก็จำเป็นต้องไปรับการตรวจ

2. อุจจาระมีเลือดปนออกมาจำนวนมาก มักเกิดจากริดสีดวงทวารภายในหรือภายนอกแตก หรืออุจจาระมีสีแดงสดบอกถึงภาวะเลือดออกบริเวณลำไส้ใหญ่หรือสำไส้ตรง
นอกจากนี้ อุจจาระสีแดงอาจเกิดจากภาวะเลือดออกในลำไส้ เช่น ถุงผนังลำไส้ใหญ่อักเสบ ผนังลำไส้แตก ก็ให้รีบไปตรวจนะครับ

3. อุจจาระสีเหลือง มีคราบมัน และกลิ่นเหม็น ไขมันส่วนเกินที่อยู่ในอุจจาระ อาจเกิดจากระบบการดูดซึมอาหารผิดปกติ เช่น โรคเซลีแอค (เป็นอาการผิดปกติเกี่ยวกับการดูดซึมอาหารของลำไส้) ซึ่งเป็นโรคแพ้กลูเตน ที่มีอยู่ในขนมปัง ข้าวสาลี ข้าวโอ๊ต ข้าวบาร์เลย์

อุจจาระสีเหลืองถือว่าผิดปกติ และอาจเป็นอาการของโรคร้ายแรง สาเหตุที่ทำให้อุจจาระมีสีเหลือง อาจเกิดจากภาวะที่ทำให้การผลิตเอนไซม์ไลเพสจากตับอ่อนลดลง หรือสกัดกั้นการลำเลียงเอนไซม์ดังกล่าวไปยังลำไส้

4. อุจจาระร่วงสีเหลืองที่เกิดจากการติดเชื้อไกอาเดีย ซึ่งเป็นปรสิตที่พบในของเน่าเสียและน้ำเสีย ที่อาจทำให้อุจจาระร่วง มีไข้ และมีอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ หากอุจจาระยังมีสีเหลืองนานเกิน 1-2 วัน ควรรีบไปพบแพทย์โดยด่วน

5. อุจจาระสีเทาเหมือนขี้เถ้า อาจบอกถึงภาวะที่ตับหรือตับอ่อนกำลังมีปัญหา ซึ่งอาจเป็นตับอ่อนอักเสบ ตับแข็ง หรือตับอักเสบ ต้องรีบปรึกษาแพทย์ทันที เนื่องจากตับอ่อนอาจอักเสบหรือติดเชื้อ เพราะโดยปกติน้ำดีที่ขับออกจากตับ เป็นตัวทำให้อุจจาระมีสีน้ำตาล การที่น้ำดีมีไม่เพียงพอ อุจจาระจึงกลายเป็นสีเทา ซึ่งบ่งบอกว่า การผลิตน้ำดีหรือท่อน้ำดีอุดตัน ซึ่งอาจเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี การติดเชื้อ แผล หรือเนื้องอกที่บริเวณตับ ตับอ่อน หรือถุงน้ำดี

หากอุจจาระสีอ่อน ขาว หรือสีคล้ายดิน อาจบอกได้ว่า ในอุจจาระขาดน้ำดี ซึ่งมีสาเหตุจากท่อน้ำดีอุดตัน หรือผลข้างเคียงจากการรับประทานยาแก้ท้องเสีย bismuth subsalicylate และยาแก้ท้องเสียอื่นๆมากเกินไป

*สาเหตุที่ทำให้อุจจาระเปลี่ยนแปลงหรือเปลี่ยนสีไปอาจเป็นไปได้หลายประการ ตัวอย่างข้างต้น เป็นเพียงข้อมูลเบื้องต้น หากอุจจาระของคุณมีการเปลี่ยนแปลงผิดปกติไปจากเดิมทั้งสี รูปร่าง ลักษณะหรือกลิ่น รีบเถอะครับ ไปตรวจซะนะ

ข้อแนะนำในการขับถ่าย

• ทำจิตใจให้สงบ อย่าเครียด หรือวิตกกังวลจนเกินไป
• หมั่นออกกำลังกายและพักผ่อนให้เพียงพอ
• ไม่ควรเบ่งอุจจาระแรงเกินไปเพราะอาจทำให้กล้ามเนื้อหูรูดหดเกร็ง จนเป็นเหตุให้ท้องผูกตามมา

เกร็ดความรู้

- เมือกและเศษอาหารเล็กๆที่อยู่ในอุจจาระ ถือเป็นเรื่องปกติ ที่ไม่ต้องเป็นกังวล เพราะอุจจาระที่ปกติมักมีเศษเมือก ลักษณะคล้ายเยลลี่ ซึ่งลำไส้ขับออกมาเพื่อให้ความชุ่มชื่นและหล่อลื่นผนังลำไส้ใหญ่ ปะปนอยู่เสมอ

แต่ถ้าเมือก (ซึ่งอาจเป็นน้ำหนองจากการติดเชื้อ) เพิ่มจำนวนมากขึ้นเป็นประจำ หรือมีเลือดออก หรือถ่ายบ่อยขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุ นั่นแหละ เริ่มป่วย

- คนสุขภาพดี คือ คนที่เกิดความรู้สึกอยากถ่ายอุจจาระเป็นเวลา ไม่ต้องเบ่งจนหน้าดำหน้าแดง ขับถ่ายลื่นไหลไม่สะดุด หลังถ่ายรู้สึกสบายตัวสบายใจ ไร้กังวล

ผมไม่นึกเลยว่า เรื่อง ขี้ ๆ จะยาวได้ขนาดนี้ พิมพ์จนเริ่มปวดแระ

สวัสดี